آشنایی با ملاتونین

ملاتونین (ایندول آمین) هورمون مهمی است که در تاریکی، زمانی که در خواب هستیم توسط  غده پینه آل ترشح می شود. غده پینه آل غدۀ کوچکی است که در پشت سر، بین دوچشم قرار دارد و به دلیل داشتن توانایی حسی و کمک به درک اوقات شب و روز، به نام ساعت مغز نیز خوانده می شود. این غده بواسطه ترشح ملاتونین عملکرد بسیار گسترده ای دارد. علاوه بر نقش ملاتونين در تنظيم ساعت بيولوژيک، اين هورمون داراي فعاليت آنتي‌ اکسيداني قوي است. کشف ملاتونين به عنوان آنتي‌اکسيدان در سال ۱۹۹۳ صورت گرفت. ملاتونين آنتي اکسيداني است که به راحتي از غشاهاي سلولي و سد مغزي- خوني عبور مي‌کند. ملاتونين جمع‌آوري کننده‌ي مستقيم  OH (scavenger)وo2و  NO مي‌باشد. بر خلاف ساير آنتي‌اکسيدان‌ها ملاتونين چرخه‌ي احیاء ندارد (توانايي مولکول جهت احيا و اکسيداسيون مکرر). چرخه‌ي احیاء سبب مي‌شود تا ساير آنتي‌اکسيدان‌ها مانند ويتامين C خواص آنتي‌اکسيداني خود را حفظ کند و همينطور ممکن است به عنوان پرواکسيدان عمل کرده و ايجاد راديکال های آزاد کنند.

 ملاتونین در حیوانات، مسئول ریتم های مهاجرتهای فصلی، خواب زمستانی، جفت یابی و زاد و ولد است.

علاوه بر نقش ملاتونین در تنظیم ریتم های زمانی مانند درک اوقات شب و روز و خواب و بیداری، فعالیت بسیاری از غدد دیگر مانند تیموس، هیپوفیز وهیپوتالاموس نیز تحت تاثیر این هورمون است.

تکامل جنسی و سیستم ایمنی، توسط غدد درون ریز و سیستم هورمونی تنظیم می گردد. این دو سیستم هماهنگ باهم کارمی کنند و هردوی آنها تحت فرمان غدۀ پینه آل هستند. غدۀ پینه آل با تغییر در نحوۀ ترشح ملاتونین به سیستم ایمنی و غدد درون ریز فرمان می دهد که چه موقع و چگونه هورمونهای رشد، هورمونهای جنسی و پادتن ها را ترشح کنند.

بنابراین، ملاتونین بطور مستقیم یا غیرمستقیم بر دامنۀ گسترده ای از فعالیتهای بدن تاثیرگذار است.

ملاتونين به عنوان مقابله با پيري، کاتاراکت، سرطان، درمان اختلالات نقص ايمني اکتسابي، حفاظت کليه در برابر آسيب ناشي از داروهايي مانند سيس پلاتين، بيماريهاي قلبی عروقی، افسردگي، بيماريهاي خواب ريتم سيرکادين و اختلال عملکرد جنسي، جهت پيشگيري و درمان ميگرن و سردردهاي خوشه‌اي، گوارش، اسکيزوفرني، هيپرتانسيون، سندرم رت( (Rett، ديسکينزي تارديو( (TD، تشنج در اطفال، سندرم روده‌ي تحریک‌پذير IBS، گلوکوم و پارکينسون مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

با مصرف یک لیوان آب آلبالو و یا انگور قرمز می توان به خواص  ملاتونین پی برد.

خواص ملاتونین

با گذشت بیش از 50 سال از کشف ملاتونین، تحقیقات در مورد این هورمون همچنان ادامه دارد. در زیر به مواردی از این تحقیقات که بیانگر خواص این هورمون است اشاره می شود.

1-خواص آنتی اکسیدانی

بیشترین اهمیت ملاتونین در بدن به نقش محافظتی آن در مقابله با اکسیدانها و رادیکال های آزاد مربوط می شود. ملاتونین در نقش یک آنتی اکسیدان قوی بطور بسیار موثرتر از سایر آنتی اکسیدانها مانند ویتامین ها و املاح آنتی اکسیدان قادر به خنثی سازی رادیکالهای آزاد است. چرا که ویتامینها یا محلول در آب (مانند ویتامین های C و B) و یا محلول در چربی هستند(مانند ویتامین های K,E,D,A). اما ملاتونین هم در آب و هم در چربی محلول است. از طرفی ملاتونین قادر به تحریک، تولید و ترشح آنزیمهای آنتی اکسیدان در مغز است که در نهایت باعث افزایش آنتی اکسیدان های کل (Total) در بدن می شود.

2-داروی بدخوابی

امروزه ملاتونین به عنوان دارویی برای درمان بدخوابی و کاهش فشارخون حائز اهمیت است. ملاتونین ماده ای است که در مغز ساخته می شود و در فرآیند خواب و بیداری نقش مهمی ایفا می کند و برای داشتن یک خواب آرام و طبیعی ضروری است.

اما ملاتونین بعنوان یک دارو تنها با تجویز پزشک باید مصرف گردد. این هورمون به تنظیم کردن ساعات خواب و بیداری در بدن کمک می کند.

عملکرد این هورمون در بدن رابطه مستقیمی با نور دارد، بدین ترتیب که شب ها و در ساعات تاریکی مقدار آن در بدن زیاد شده و باعث احساس خواب می گردد و برعکس در ساعات روز مقدار موثر آن در بدن کم می شود.

3-خاصیت ضد سرطانی

تحقیقات زیادی در رابطه با خاصیت ضدسرطانی ملاتونین برروی بیماران سرطانی انجام گرفته است که نشان دهندۀ توقف و یا کاهش رشد سلولهای سرطانی در انسان است. از جمله این تحقیقات می توان به تحقیقات دکتر استیون هیل استاد دانشگاه تولان و پروفسور دیوید بلاسک از دانشگاه آریزونا برروی زنان مبتلا به سرطان سینه و دکتر پائولو لیسونی در بیمارستان جراردوی ایتالیا برروی بیماران مبتلا به سرطان ریه اشاره کرد. نتایج این تحقیقات نشان دهندۀ توقف و یا کاهش رشد سلولهای سرطانی دراین بیماران بوده است.

4-خاصیت ضد پیری

ملاتونین باعث کندشدن پدیدۀ پیری و طولانی تر شدن عمر می شود.

طبق تحقیقات انجام شده توسط دکتر والتر پیرپائولی و همکارانش از موسسه بیانکالانارماسرا در ایتالیا، درمان موشها با ملاتونین ضمن افزایش 25% طول عمر آنها باعثمی شود که این موشها جوان تر، چابک تر و ازنظر جنسی فعال تر به نظر برسند.

5-تقویت کننده سیستم ایمنی

ملاتونین استرس راکاهش می دهد و بدین ترتیب باعث تقویت سیستم ایمنی می شود و احتمال ابتلا به سرطان را کاهش می دهد.

ملاتونین با حفاظت از نورونهای عصبی از پیشرفت بیماری آلزایمر جلوگیری می کند و روند پیشرفت نارسایی های مغزی را کند می کند. همچنین دانشمندان معتقدند که ملاتونین ممکن است در مبارزه، درمان و یا پیشگیری از ایدز، پارکینسون، آسم، آب مروارید، دیابت و سندروم داون موثر است.

اهميت ملاتونين در بدن به نقش محافظتي آن مربوط مي‌شود چرا که ملاتونين به عنوان يک آنتي‌اکسيدان قوي و جمع کننده‌ي راديکال‌هاي آزاد مطرح است و با حفاظت از نورون‌هاي عصبي از پيشرفت بيماري آلزايمر جلوگيري می کند. راديکال‌هاي آزاد با منشاء داخلي يا خارجي، با آسيب رساندن به ميتوکندري، کانال‌هاي يوني، DNA، پروتئين‌ها و ساير بيومولکول‌ها، نقش مهمي در اختلالات نوروني و آسيب‌هاي شديد عصبي در بيماري آلزايمر دارند. نتايج بررسي‌هاي تجربي نشان داده‌اند که ملاتونين با استفاده از خاصيت آنتي‌اکسيداني خود چه به صورت يک پاک کننده‌ي راديکالي و چه به صورت فعال کننده‌ي بعضي از آنزيم‌هاي آنتي‌اکسيدان، ممکن است در بهبود ضايعات عصبي و پيشگيري از ايجاد آنها مؤثر است. نتايج بررسي‌هاي اخير نشان مي‌دهد که ملاتونين يا ايندول آمين مترشحه از غده‌ي‌ پينه آل ممکن است نقش مهمي در پيشگيري از بيماري آلزايمر به عنوان آنتي‌اکسيدان و حفاظت کننده‌ي نوروني ايفا نمايد. ميزان ملاتونين درخون بيماران مبتلا به آلزايمر کاهش يافته و اطلاعات حاصل از آزمايش‌هاي باليني نشان مي‌دهد که مصرف مکمل‌هاي حاوي ملاتونين روند پيشرفت بيماري آلزايمر را در اين بيماران کند مي‌کند.

6-تقویت کنندۀ قلب

ملاتونین به سالم ماندن عضلۀ قلب کمک بسیاری می کند. از طرفی مطالعات نشان می دهند که ملاتونین می تواند کلسترول خون را در افرادی که کلسترول بالایی دارند، کاهش داده و از بیماری های قلبی جلوگیری کند.

منبع: مجله علمی،تخصصی صنایع شادلی، سایت عصرپزشکی